Bortziriak, Malerreka, Bertizarana eta Baztango udalek Denok bat federazioarekin eta merkatari elkarteekin elkarlanean Merkataritza Erakartzeko eta Antolatzeko Plana egin zuten orain dela ia 2 urte. Ekintza plana gauzatzen hasteko eskuratutako dirulaguntzari esker hainbat inbertsio egin dira 2024an zehar tokiko merkataritza indartzeko xedearekin.

Eskualdeko 17 udalerrik, Denok bat federazioak, merkatari elkarteek eta Cederna Garalurko teknikarien laguntza eta koordinazioarekin, merkataritza jarduera babesteko “Baztan-Bidasoa: Tokiko merkataritzatik komunitatea egiten” proiektua aurkeztu zuten Landa eremuetako merkataritza sustatzeko 2023ko dirulaguntza deialdi batera.  Berako udalak hartu du dirulaguntza izapidetzeko ardura.

Eskaera prestatzeko parte hartze bilerak egin ziren eragile ezberdin hauen artean merkataritza sustatzeko ekintzak adosteko MEAParen ekintza plana ipar-horratz izanik.  Helburua eskualdeko merkataritza laguntzea eta bultzatzea da.  Egitasmoak bost arlo desberdinetako 13 ekintza ditu.

Sustatzaileek merkataritza eta zerbitzuen sektore ekonomikoak gure herriei bizia ematen dietela kontsideratzen dute, enplegua sortzen duelako eta herritarrei oinarrizko zerbitzuak eskaintzen dizkielako.

Harestian aipatu bezala, proiektuaren jatorria 2023an onarturiko MEAPa da.  Plan honek bi alderdi berritzaile ditu, batetik eskualde mailan egiten den lehendabiziko MEAPa da, eta bertzetik, antolamenduaren arloa gehien garatu duen MEAPa da.  Dokumentu honetan jasotako ekintza plana garatzeko aurkeztu da proiektua, hainbat behar eta erronkari erantzuteko. Berako udalaren bitartez aurkeztutako egitasmoak 444.000 euroko aurrekontua izan du. Proiektua Ekonomia, Merkataritza eta Enpresa Ministerioaren Berreskuratze, eraldatze eta erresilientzia planeko dirulaguntza deialdira aurkeztuta izan zen.  2023 amaieran Europar Batasunak finantzatua – Next Generation EU izan zen proiektua.  Proiektua garatzeko aurrekontuaren %100 estali da horri esker, eta hortaz gain gasturik sortuko balitz udal parte hartzaileen artean banatuko dira gastuak egindako hitzarmenak ezartzen duenaren arabera.

Helburuak

Ekintza hauen bidez Baztan-Bidasoako txikizkako tokiko merkataritza babestu eta indartu nahi da, ostalaritzaren, turismoaren, zerbitzuen eta tokiko merkataritzaren arteko sinergiak sortuz lehiakortasuna hobetzeko.  Era berean merkatari karrikak hobetu dira, irisgarriago bihurtzeko eta espazio publikoak atseginagoak izateko.  Guzti hau jasangarritasuna eta eraldaketa digitala sustatuz eta kontsumo arduratsura bideratuz.

Merkatariei prestakuntza eskaini zaie eta hainbat baliabide eskaini zaie eraldaketa digitalarekin bat egin ahal izateko (formazioa, web-app, sentsibilizazio kanpainak…). Merkatari gehien biltzen dituzten herri nagusienen karriketan (Beran, Lesakan, Donezteben eta Elizondon) hiri-altzariak, bizikleten aparkalekuak, argiteriaren hobekuntzak, wifiaren instalazioak, komunen instalazioak… egin dira. Era berean, komunikazio estrategia bat diseinatu da eta herri txikienetan balizko komenientzia dendak ezartzeko aukeren azterlan bat egin da.  Horrela, merkatuaren aldaketei eta kontsumitzaileen eskaerei gehiago eta hobeki erantzuteko gaitasuna hobetu da, eta neurri batean kontsumitzaileen gastuaren ihesa geldiaraztea bilatu da.  Honekin guztiarekin sektoreko enpleguak mantentzea, belaunaldien arteko erreleboa sustatzea eta ekintzaile berriak sartzea da helburu, herriak bizigarri mantenduz eta biztanleriaren galera geldiaraziz.

Arazoak eta helburu zehatzak

Proiektu honen bidez herritarrek merkataritzan egiten dituzten gastuen ihesa geldiaraztea izan da helburu, saltokiak erakargarriagoak eta egungo beharretara egokituz.  Gainera, merkataritza hiri-plangintzan integratu eta lurralde-mailako merkataritza-jarduerak koordinatu nahi dira.  Hainbat arazo identifikatu dira, hala nola negozio-ereduak egungo joeretara ez egokitzea, digitalizaziorik eza eta sektore osagarrien arteko elkarrekintza eskasa.

Hori guztia lortu ahal izateko helburu zehatz hauek ezarri ditu planak:

Batetik, Baztan-Bidasoa eskualdean erosketa-esperientzia hobetzea.  Bestetik, merkataritza-ingurunea modernizatzea, instalazio eta konektibitate hobeak eskainiz.
Tokiko eta hurbileko produktuen salmenta sustatzeko apustua egin da bertako ekoizleak biltzen dituen liburuxka baten argitalpenaren bidez.

Bertze helburu garrantzitsu bat landa-eremuko merkataritza-eremuan enplegua sortzea eta mantentzea izan da.  Hirugarren sektorearen irudi antolatua eta egokitua proiektatzea bilatu da eta herritarrei eta bisitariei eskainitako zerbitzuak hobetzeko helburuaren lan egin da.  Eskualdeko balioak islatzen dituzten erosketa-ohiturak sustatu dira.  Merkataritzaren digitalizazioa sustatu da haien lehiakortasuna hobetzeko eta arrakala digitala murrizteko.
Eskualdeko eragileen eta sektoreen arteko lankidetza bultzatu da, eskualdeko merkataritza-gastua handitzeko lan egin da eta merkataritza-praktika jasangarrien eta ekonomia zirkularraren inguruan sentsibilizaziorako baliabideak sortuz.

Planeko ekintzak 2024ko urtean zehar egin dira eta 2025ean merkataritza arloa hoben jarraitzeko bidea ireki da, adibidez egindako komunikazio estrategiaren bidez. 

Bortz arlo, 13 ekintza

 Eraldaketa digitalera bideratutako ekintzak

1.- Merkataritza, ostalaritza, zerbitzuak eta tokiko ekoizpenaren eskualdeko komunikazio estrategia integrala diseinatu da.

Bertan kontsumoa atxikitzea eta handitzeko helburuz komunikazio estrategia 2025ean zehar ezarriko da, sentsibilizazio kanpainen bidez eta kontsumitzaileengana iristeko kanale desberdinak baliatuz.  Zenbatekoa: 10.103,50 €2.-  Baztan-Bidasoko merkataritza, ostalaritza eta zerbizuendako pertsonai bat sortu da logo digital modura eta eskualdeko komunikazio digitalerako Web-app bat sortu da.   Pertsonaia honek Baztan-Bidaso-Malerreka eskualdeko hirugarren sektoreko baliabideak ezagutzera gonbidatuko ditu herritarrak eta bisitariak balore iraunkorrak kontutan hartuz.  Bertze aldetik web-appak mapa gida modura zerbitzu eta merkataritza eskaintza biltzeko eta informazioa zabaltzeko sortu da.  Azkenik, ekoizleen liburuxka bat argitaratu da.  Zenbatekoa: 42.996,50 €

3.- Eskualdeko tokiko merkataritzari buruzko ikus-entzunezko 2 sentsibilizazio-kanpaina. Gure herriko dendetan kontsumitzeak enpleguan, herrien bizigarritasunean eta ingurumenean duen eraginaren inguruan sentsibilizatzeko hainbat ikus-entzunezko egin dira.  Zenbatekoa: 7.144,81 € 

Salmenta puntuen eraldaketa4.- Merkataritzako hiri-espazioan komun publiko adimenduak jarri dira Berako eta Lesakako merkataritza eta gune soziokulturalen ondoan (Altzate plazan eta Eltzeta karrikan).  Komun auto garbigarriak dira eta honen bidez zerbitzu publikoa hobetzen herriko bezero zein bisitarientzat.  Zenbatekoa: 98.702.75 €

5.- Tokiko ekoizleen azoketarako eta merkatuetarako karpa tolesgarriak eta ekitaldi sozio komertzialak, turistikoak eta kulturalak egiteko karpa bat erosi dira.  Banakako 18 karpa erosi dira antolatzen diren azoka edo merkatuetan ekoizleek eta merkatariek erabiltzeko.  8×20 metroko bertze karpa bat erosi da herrien erabilpenerako.  Zenbatekoa: 45.360,48 €

6.- Oinarrizko hornidurarik gabeko herri ttikietan komenientzia mistoko dendak (merkataritza, zerbitzuak, ostalaritza eta ostatua) ezartzearen inguruko azterlan bat egin da.  Denda zerbitzurik ez duten herrien egoera eta zerbitzu mistoak eskaintzeko aukeren inguruko aurreazterketa egin da Baztan, Bertizarana eta Malerrekan.  Zenbatekoa: 10.079,30 €

7.- Merkataritzarako herri-eremuan bizikletentzako aparkaleku-sistema.  Lesakan mugikortasun jasangarria eta ikusmen arazoak dituzten pertsonen irisgarritasuna hobetzeko hainbat bizikleta aparkatzeko gailuak instalatu dira.  Zenbatekoa: 3.771,49 €

Iraunkortasuna eta ekonomia zirkularra

8.- Kartoia prentsatzeko autokonpaktadora instalatu da merkataritza, ostalaritza eta zerbitzu sektoretan sortzen diren hondakinen birziklapena optimizatzeko.  Elizondon jarri den makina honen bidez kartoi hondakinen kudeaketa eta garraioa hobetu eta gastua murrizten da, ingurumenari eragindako kalteak murriztuz.  Zenbatekoa:  28.568,58 €

9.- Bitarteko jasangarriak erosi dira tokiko merkataritzan irisgarritasuna eta erosketa erosteko, batez ere adineko pertsonen artean.  Erosketa-orga tolesgarriak eta kotoizko poltsa berrerabilgarriak erosi dira hain kutsakorra den plastiko poltsen erabilera murrizteko, mugikortasun jasangarria sustatzeko eta erosketen garraioa errazteko.  Zenbatekoa: 8.984,86 €

10.- Hiri-altzari jasangarriak erosi eta instalatu dira merkataritzako hiri-espazioen irisgarritasuna, mugikortasuna eta kaleen atsegintasuna hobetzeko.  Bera, Lesaka, Doneztebe eta Elizondon bankuak, loreontziak eta paperontziak jarri dira.  Zenbatekoa: 38.171,95 € 

11.- Merkataritzako hiri-espazioan argi adimendunak eta kontsumo txikikoa jarri da.  Beran egin den inbertsio honen bidez segurtasuna eta iraunkortasun energetikoa hobetu da, erosketak egiteko esperientzia-kalitatea hobetu da eta udalaren gastuak murriztuko dira.  Zenbatekoa: 88.599,74€

Sentsibilizazioa eta prestakuntza

12.- Komunikazio eta marketing digital komertzialean eta sare sozialen optimizazioan prestakuntza eta mentoretza programa, eta ikus-entzunezkoen edizioa eta hedapena.  Beran, Lesakan, Donezteben eta Elizondon txikizkako merkataritzari zuzendutako prestakuntza teoriko eta praktikoa antolatu da joan den irailean. Ikastaroak bi atal izan ditu. Lehenik dendariek ikasi dute bezeroen arreta hobetzeko teknikak, datu-baseak erabiliz eta bezeroen joerak eta portaerak aztertuz. 8 orduko iraupena izan du ikastaroko fase honek (4 egunez bina ordu). Ondotik, 2 egunez bina orduko mentoretzak jaso dituzte hala nahi izan duten dendariek.  Hortarako bezero misteriotsu baten bisita jaso dute eta txosten bat egin zaie zer hobetu dezaketen proposatuz.  Mentoretza saiotan bezeroen arretarako plan pertsonalizatua egin zaie eta behar duten tresnak erabiltzen erakutsi zaie. Zenbatekoa: 13.915 € 

Bestelakoak13.- WIFI librea ezartzea merkataritzako hiri-espaziotan. WIFI sareak Lesaka eta Berako merkataritza guneetan jarri dira. Zenbatekoa: 13.720,61 €